Opublikowana na początku tego roku analiza oparta o dane z Retraction Watch Database przedstawia wskaźniki retrakcji prac naukowych w latach 2022-2024. Okazuje się, że naukowcy z Etiopii, Arabii Saudyjskiej, Pakistanu, Chin i Egiptu mają najwyższy odsetek retrakcji publikacji naukowych (Chemical & Engineering News). Większy wskaźnik retrakcji wskazuje, że w niektórych regionach świata istnieją łagodniejsze kary za tego typu naruszenia. W krajach rozwijających się niewłaściwe postępowanie naukowców może pozostać niezauważone i nie wpływa na rozwój kariery. Istnieje także pozytywna korelacja (0,85) pomiędzy zwiększoną liczbą publikacji a wskaźnikami retrakcji publikacji. Kraje z wyższymi wskaźnikami retrakcji znacznie zwiększyły ilość publikacji w ciągu ostatnich 5 lat (Zenodo). Szybki wzrost liczby publikacji często wyprzedza rozwój infrastruktury mającej na celu oznaczanie prac wycofanych z powodu poważnych błędów lub nadużyć etycznych.
Wiele instytucji na całym świecie ceni wysoką produktywność naukowców, co jak wiadomo przyczynia się do podnoszenia międzynarodowego rankingu uczelni. Jednak skupianie się jedynie na rankingach i sprzyjanie polityce „publish or perish”, prowadzi niestety do nasilenia się takich problemów jak plagiaryzm, fałszowanie i fabrykowanie badań. Przez długi czas nadużycia etyczne w nauce pozostawały w dużej mierze niewykryte, ale dzięki nowoczesnemu oprogramowaniu i pracy grup śledczych ds. rzetelności badań, każdego roku odkrywa się coraz więcej artykułów noszących ślady fałszerstwa, co skutkuje wzrostem liczby wycofanych artykułów (0,2% artykułów opublikowanych w 2022 roku).
Analiza „hotspotów”, czyli miejsc, gdzie najczęściej obserwuje się retrakcje, sugeruje, że nie jest to problem poszczególnych badaczy, ale całych grup badaczy pracujących w jednej instytucji, co wskazuje na problem z systemem, który promuje lub wymusza takie zachowania (Nature). W krajach, gdzie wskaźniki retrakcji są wysokie, konieczna jest poprawa polityki naukowej. Jednym z rozwiązań jest skłonienie instytucji do umieszczania informacji nie tylko o liczbie artykułów wygenerowanych przez ich naukowców, ale także wskaźników retrakcji, co mogłyby być brane pod uwagę w rankingach. Jednakże istnieje obawa, że skupienie się tylko na tych metrykach może być mylące. Ponieważ wysokie wskaźniki retrakcji mogą być wynikiem zwiększonej kontroli badań naukowych przez aktywne społeczności naukowe. Dla przykładu, Francja jest jednym ze światowych liderów w zakresie integralności badań, a praca detektywów badawczych doprowadziła do wielu retrakcji artykułów w 2024 roku.
Coraz widoczniejsze staje się, że potrzebna jest reforma, która doprowadzi do zmiany rankingów i metryk. Należy podjąć wszelkie środki, aby zaprzestać nagradzania publikowania na „ilość” i skupić się na jakości.
Materiały źródłowe:
Why retractions data could be a powerful tool for cleaning up science
Ethiopia has highest rate of scientific paper retraction
Country-wise Retraction Analysis from 2022-2024. Increased Publishing Leading to Higher Retraction Rates.