Sztuczna inteligencja (AI) rewolucjonizuje proces recenzji naukowych. Narzędzia AI wspomagają recenzentów w wykrywaniu błędów w tekstach, danych i cytatach, jednocześnie poprawiając jakość recenzji. Istnieją także innowacje, które umożliwiają generowanie pełnych recenzji przy użyciu AI, co znacząco zwiększa szybkość i efektywność tego procesu.

Pomimo licznych korzyści, AI budzi istotne obawy dotyczące ograniczenia roli człowieka w procesie recenzji, bezpieczeństwa danych oraz możliwości nadużyć. Badania wykazały, że część recenzji zawierała zmiany wskazujące na udział AI w procesie ich tworzenia, co budzi pytania o transparentność i etykę. W badaniu przeprowadzonym przez wydawcę Wiley 19% respondentów przyznało, że korzysta z AI, aby zwiększyć szybkość i efektywność swoich recenzji (How are researchers using AI). Z kolei inne badanie wykazało, że od 7% do 17% recenzji zawierało zmiany wskazujące, że zostały one zmodyfikowane przez AI (Is ChatGPT corrupting peer review).

Naukowcy mają podzielone opinie na temat tego, czy systemy AI są w stanie generować wiarygodne i przydatne recenzje naukowe. Niektórzy uważają, że obecne modele nie posiadają wystarczającej zdolności do krytycznej analizy, a ich recenzje są rozwlekłe i niewiele wnoszą do manuskryptów. Niektórzy eksperci zauważają, że AI może poprawić proces recenzji, szczególnie jeśli chodzi o poprawę jakości pisania, ale nigdy nie zastąpi człowieka. Inni naukowcy twierdzą, że jeśli połączy się je z oprogramowaniem, takim jak narzędzia do weryfikacji cytowań czy programy statystyczne, mogą stać się bardzo skuteczne w analizowaniu prac naukowych.

Na chwilę obecną wiele wydawnictw zakazuje recenzentom korzystania z AI, szczególnie ze względu na obawy o bezpieczeństwo danych i możliwość wycieku poufnych informacji. Badanie z 2024 roku dotyczące wytycznych w czasopismach medycznych wykazało, że Elsevier i Cell Press obecnie zakazuje recenzentom używania AI do tworzenia recenzji, podczas gdy Wiley i Springer Nature zezwalają na „ograniczone użycie”. Zarówno Springer Nature, jak i Wiley wymagają ujawnienia typu narzędzia AI użytego w recenzji oraz zakazują przesyłania rękopisów do Internetu.

W kolejnych latach kluczowe będzie nie tylko wypracowanie szczegółowych standardów, ale także stworzenie ram etycznych, które pozwolą na harmonijne współdziałanie AI i ludzkiego wkładu w proces naukowy.

 

Narzędzie AI Funkcje
Eliza Sugeruje ulepszenia recenzji, poleca odpowiednie odnośniki literaturowe, tłumaczy recenzje napisane w innych językach na angielski.
Review Assistant Wspiera recenzentów w procesie recenzji.
Veracity Sprawdza poprawność cytatów i analizuje ich zgodność z treścią artykułu.
Alchemist Review Podsumowuje kluczowe wyniki i metody publikacji, ocenia nowatorskość badań, weryfikuje cytowania w bezpiecznym środowisku, które chroni poufność manuskryptów i własność intelektualną autorów.
Paper-Wizard Generuje automatyczne recenzje manuskryptów, sprawdza szczegóły metodologiczne i statystykę.

 

Źródło: AI is transforming peer review